The Genocide of the Sinti and Roma. Research, Recognition and Remembrance | Karola Fings and Bas Kortholt | The Memory of Kamp Westerbork exhibition project
Online Lecture Feb 8, 2023 — The moving image of a young girl with a white headscarf, minutes before being deported to an unknown destination. The short clip became iconographic for the persecution of Dutch Jews. Only in the 1990s, it was discovered that the girl’s name was Settela Steinbach. She was one of 247 Sinti and Roma deported to Auschwitz from Westerbork in May 1944.
The late clarification of the identity of the victim symbolises how little the public and research were interested in the genocide of the Sinti and Roma after 1945. Yet hundreds of thousands were persecuted and expelled in Europe, locked up in camps, deported, shot, forcibly sterilised or murdered in gas chambers. In the lecture, Dr Karola Fings also looks at the pre- and post-history of the genocide. The subsequent dialogue with Bas Kortholt focusses on coming to terms with and remembering this genocide in the Netherlands.
From November 2022 to September 2023, the Herinneringscentrum Kamp Westerbork presents a monthly online lecture as part of The Memory of Kamp Westerbork exhibition project. The online lecture series provides academic background on various parts of the exhibition and the topics concerned.
Dr. Karola Fings is a historian and Deputy Director of the NS-Documentation Center of the City of Cologne. Bas Kortholt is a researcher of the Camp Westerbork Memorial Centre
Samudaripen – Genocide of the Gypsies – Claire Auzias
The French author, historian and libertarian, Claire Auzias researches social movements, women’s history and Roma’s history (1). She has written several works on the Roma’s history in the last 20 years. Samudaripen, the Genocide of the Gypsies, first appeared in 1999/2000 (2,3), and is now followed by the 3rd edition (4) published by L’Esprit Frappeur (Paris).
In her book Samudaripen, Claire Auzias sheds light on this poorly documented genocide in the III Reich , Eastern Europe, and Western Europe. This entirely revised 3rd edition now includes two new chapters — one on Switzerland by Claire Auzias, and one on The Netherlands by Erik Van Den Muijzenberg. Claire Auzias , in her foreword (5) : “…the patient discovery of the identity of an anonymous icon of the deportation, in the guise of a Dutch Sinti girl, made the chapter on the Netherlands obligatory, at least for those of the French gypsies who do not read foreign languages.”
2 – Claire Auzias interview (2009) “Samudaripen” – Un entretien avec Claire Auzias, auteure du livre “Samudaripen, le génocide des Tziganes” aux éditions L’Esprit frappeur. Réalisé fin octobre 2009 par Bruno Boudiguet pour Télé Liberté / Le Cobaye international . Dailymotion URL https://dai.ly/xb9lah
5 – Claire Auzias (2022) Samudaripen, le génocide des Tsiganes (Samudaripen, the Genocide of the Gypsies), Paris, L’Esprit Frappeur (3nd edition 2022) ISBN 978-2-85103-051-1 | Avant Propos : “…la découverte patiente de l’identité d’une icône anonyme de la déportation, sous les traits d’une fillette sinti hollandaise, rendait obligatoire le chapitre sur les Pays-Bas, a minima à l’attention de ceux des Tsiganes français qui ne lisent pas les langues étrangères.”
License info :
Samudaripen – Genocide of the Gypsies – Claire Auzias | 20221210 | Settela•Com
Settela•Com | ISSN 2949-9313 Registration – as ongoing integrating resource published by Miracles.Media (Netherlands) confirmed by the ISSN Centre of the Koninklijke Bibliotheek – the Netherlands National Library, Friday, 25th Nov 2022.
Settela•Com aims to online document and facilitate research of the Westerbork images, the use of the film in other works, the context of the camp and of the war in the Netherlands, and the destruction of diversity.
Settela•Com was made public with the first publication on May 19, 2019 — 75 years after the deportation of the Sinti girl Settela Steinbach from camp Westerbork was filmed — with the online premiere of the new one-minute film ‘Settela’.
From that first publication, contributions are published irregularly, with an average frequency of about once a month, mainly in English and Dutch, on the settela.com website.
Settela•Com welcomes contributions (English, Dutch, French) by submission of posts, papers, suggestions, or proposals within the scope of the platform.
ISSN Registration | 20221126 | Settela•Com | ISSN 2949-9313
TakeNode ID 44b0c33b-2be4-4fd7-816b-c38d35cdcbb5
For Settela•Com , Michel worked with Elisabeth Obadia at the small publishing house L’Esprit Frappeur in Paris and the Tokyo based French visual artist Benoit Dupuis (eden-olympia.net), by preparing a high quality camera-original still image of Settela (Ref 1) from the Westerbork film (Ref 2, 3) for the cover of the 3rd edition of the book Samudaripen, le génocide des Tsiganes (Ref 4) — the genocide of the Gypsies – by author, historian, Claire Auzias. Proud with the result. Waiting for the book to arrive …
Vergeten Verdriet | Film : Judith Laemont & Gillian Morreel
Op 15 januari 1944 vertrekt Transport Z met 353 Roma en Sinti vanuit de Mechelse Kazerne Dossin in België naar Auschwitz. Later op 19 mei 1944 volgt vanuit kamp Westerbork in Nederland een transport met 245 Roma en Sinti naar Auschwitz. Het merendeel van hen keert nooit meer terug.
Deze feiten zijn gemakkelijk terug te vinden, maar de verhalen van deze vergeten slachtoffers zijn onder het stof geraakt. David Taicon vertelt het verhaal van zijn vader, Galit Brassem-Weiss dat van zijn moeder.
Vergeten Verdriet | Verhalen van David Taicon en Galit Brassem-Weiss | Documentaire : Judith Laemont & Gillian Morreel | BATAC, Mechelen.
In 1935 the nomadic Sinti families Steinbach were photographed by Dutch photographer Jan de Jong in their caravan camp on the heath around the Heksenberg hill in the southern Netherlands. Jan de Jong was working for De Spaarnestad publishing house of the dutch weekly, catholic, illustrated magazine “Katholieke Illustratie” , that used his high quality pictures in this May 1936 spread (REF 1), with a somewhat simple romanticized short story on their origin and culture – entitled ‘Zwervers van geboorte’ or ‘Born nomad’ (my translation).
Members of other Steinbach families, I recognized in this magazine spread in the caravan window image with caption ‘Buurpraatje’ (my tr. ‘Neighbor chat’), are Anna Steinbach in the window (born 24 March 1916 – killed 31 July 1944 in Auschwitz) talking with Maria Steinbach (born 6 Nov 1912 – killed 31 July 1944 in Auschwitz) .
The 15 year old Willy (Celestinus) Steinbach (born 13 Feb 1929 in Heerlen) was deported together with his 9-year old sister Settela ((Anna Maria) Steinbach (born 23 Dec 1934 in Buchten), their brothers, sisters (Willem, Elisabeth, Johanna, Philibert, Florentina, Willem, Anna), and mother Toetela (Emilia) Steinbach (born 23 March 1902 in Antwerp, Belgium), with other Steinbach and other nomad families – all together ca 245 Sinti and Roma and ca 450 Jews – on May 19th 1944 from the dutch Camp Westerbork to Auschwitz — and some, like Willy, later to other camps.
Toetela’s eldest child Moekela (Magdalena; born 14 Sep 1922) had gone to Belgium and had been deported earlier – 15 Jan 1944 – with her 6 months old baby Jeanette – Toetela’s granddaughter – on the Z-Transport from Mechelen to Auschwitz, were they were murdered on arrival.
Note : I found Jeanette on the Transport lists in the image bank of Kazerne Dossin, Mechelen – but not yet her mother Magdalena.
Settela’s father Moeselman (Heinrich) Steinbach (born Nov 11, 1901 in Gründorf in Germany) died alone of grief June 6, 1946 in Maastricht in the Netherlands – his wife and 10 children had not survived the camps.
Their deporatation was filmed for the Westerbork Film by Rudolf Breslauer (REF 2).
This post is based on the story of the Steinbach families as researched in detail and published in book (REF 3) and film (REF 4) by Rob Hendrikx and Marouska Steinbach.
Update May 20, 2021 – Minor corrections in text , plus more detailed family information added. Poster image film replaced with clearer portrait image of Willy.
Below – because of space and linking constraints on social media – the references, source and full credits on websites only – eg. of Settela•Com
CREDITS & REFERENCES
1 – Source – photography Jan de Jong – in ‘Zwervers van Geboorte’ | Katholieke Illustratie 7 mei 1936 No 32 (Haarlem, Spaarnestad) via Delpher archive URL https://bit.ly/3f1jv90
2 – Westerbork Film | Full version RVD 1986 | 20190605 | Michel van der Burg | Settela•Com (accessed 2021 May 19) URL: https://wp.me/p91enH-1x
3 – Story based on book : Settela en Willy en Het geheim van de Heksenberg (2e druk) by Rob Hendrikx and Marouska Steinbach (Heerlen : Historisch Goud – Rijckheyt, centrum voor regionale geschiedenis en Stichting Historische Kring “Het Land van Herle”, April 2017) ISBN 9789082241686. URL https://www.landvanherle.nl/product/settela-en-willy-en-het-geheim-van-de-heksenberg-2e-druk/
4 – Story based on Films : ‘Settela en Willy’ by Rob Hendrikx & Marouska Steinbach | lifepowervideo YouTube user | (accessed 2021 May 19) Deel 1 Historische Gebeurtenissen link https://youtu.be/1wI9_vt9RlY | Deel 4 Holocaust Slachtoffers https://youtu.be/wVta6g6Mo1o
Willy & Settela | Born Nomad | 20210519 | Michel van der Burg | Settela•Com
Updates
20220604 – Format changes credit line , references
ANONIEM | Meisje met hoofddoekje … (film zonder geluid)
Wie is zij ?
Dit bange meisje met donkere ogen en haar witte hoofddoekje – anoniem icoon van de holocaust … een paar seconden in de unieke Westerbork Film. Ruwe beelden gemaakt door kampgevangene Rudolf Breslauer tijdens de Tweede Wereldoorlog in Westerbork, Nederland.
Begin jaren negentig – 50 jaar later – is er weinig bekend over deze film uit Westerbork. In 1992 start de Nederlandse journalist Aad Wagenaar zijn speurtocht naar de naam van het meisje. Project ‘Esther’ – zijn werktitel.
Sleutelbevinding – samen met de onderzoekers Gerard Rossing en Koert Broersma van Herinneringscentrum Kamp Westerbork die de filmbeelden analyseren – is de inscriptie op de koffer van die vrouw die op een brancard naar dat transport is gebracht.
Nauwkeurige inspectie van die koffer – het filmbeeld omdraaien – de film frame voor frame bekijken – heen en weer – onthulde haar naam en geboortedatum:
F.KROON
26.9.82
In deze video heb ik ook nog het zwart-wit omgekeerd.
Verder is nu een duidelijker beeld mogelijk in de hier gepresenteerde ‘still’ – op zelfde wijze bewerkt – genomen uit de kwalitatief betere, recentelijk teruggevonden ‘camera-originele’ film , gevonden op andere spoelen in het archief door Gerard Nijssen voor het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid | NIOD – en 20 januari 2020 gepubliceerd.
Die ene speciale treinwagon met Settela, wagon # 16, met verticale planken waarop 74 Pers. staat genoteerd , was ook onderdeel van die trein gefilmd door kampgevangene Rudolf Breslauer, die Westerbork verliet – toen met de ‘4’ doorgestreept en een 5 toegevoegd – dus er was voor vertrek één persoon toegevoegd.
Op die brancard lag Frouwke Kroon – geboren 26 september 1882 – gedeporteerd 19 mei 1944 – en bij aankomst in Auschwitz vermoord.
Die trein verliet Kamp Westerbork op 19 mei 1944 met ongeveer 700 mensen – zowel Joden als 245 Sinti en Roma – het ‘Zigeunertransport’.
Het meisje met het witte hoofddoekje kreeg haar naam terug op maandag 7 februari 1994, toen Aad Wagenaar overlevende ‘zigeunermama’ Theresia Crasa Wagner ontmoette.
Ze vertelde hem, dat ze op de grond achter het meisje zat, dat bij de deur stond. Toen ze hoorden dat de deuren werden gesloten, schreeuwde haar moeder:
‘Settela!
Ga weg bij die deur, straks komt je kop er nog tussen !! ’
Dát was haar naam: Settela!
Het Nederlandse Sinti-meisje Settela (Anna Maria) Steinbach werd – op traditionele wijze, onder de woonwagen van haar ouders – geboren op 23 december 1934 in Buchten in de Nederlandse provincie Limburg.
Settela’s familie was drie dagen voordat ze werden gedeporteerd, gearresteerd bij een razzia. In Kamp Westerbork werd Settela’s haar afgeschoren – vandaar de ‘hoofddoek’ gemaakt door haar moeder.
Moeder Toetela (Emilia) Steinbach werd met tien kinderen en een kleinkind naar Auschwitz-Birkenau gedeporteerd. De 9-jarige Settela werd begin augustus 1944 vergast en verbrand.
Settela’s vader Moeselman (Heinrich) Steinbach stierf van verdriet in 1946 in Nederland.
Credits
Gefilmd door Rudolf Breslauer 19 mei 1944 in kamp Westerbork, Nederland.
Video van Westerbork film montage spoel 1 (RVD cat.nr. 02-1167-01) met dank aan het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (KNAW) en het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid.
Still (bewerking Michel van der Burg) uit camera-originele film gepubliceerd op 20 januari 2020 met dank aan Gerard Nijssen | Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid | NIOD | NOS.
Verhaal gebaseerd op:
* Settela, het meisje heeft haar naam terug (1995-2007) door Aad Wagenaar ISBN 9789089751898 / Engelse vertaling door Janna Eliot ‘Settela’ (2005-2016) ISBN 978-0-9933898-2-5 .
* Documentaire film ‘Settela, gezicht van het verleden’ door Cherry Duyns (VPRO, 1994).
* ‘Kamp Westerbork gefilmd’ door Koert Broersma en Gerard Rossing (redactie Dirk Mulder en Ben Prinsen; ISBN 9023232658 .
* Westerbork Film | Full version RVD 1986 | 20190605 | Michel van der Burg | Settela•Com (geraadpleegd 2021 Apr 16) URL: https://wp.me/p91enH-1x
* Nieuwe beelden van iconische Westerborkfilm gevonden (door Ronja Hijmans | NIEUWSUUR | NOS (geraadpleegd 2020 Jan 20) URL https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2319497-nieuwe-beelden-van-iconische-westerborkfilm-gevonden.html
* Settela en Willy en Het geheim van de Heksenberg (2e druk) door Rob Hendrikx m.m.v. Marouska Steinbach (Heerlen : Historisch Goud – Rijckheyt, centrum voor regionale geschiedenis en Stichting Historische Kring “Het Land van Herle”, April 2017) ISBN 9789082241686. URL https://www.landvanherle.nl/product/settela-en-willy-en-het-geheim-van-de-heksenberg-2e-druk/
* ‘Sinti en Roma in Den Haag, voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog (1900-1970)’ door Peter Jorna (Haags Gemeentearchief, 2021) PDF online (geraadpleegd 2021 Apr 15) URL https://www.owrs.nl/nieuws/nieuw-boek-sinti-en-roma-in-den-haag
* De Vergeten Genocide – Het lot van de Sinti en Roma. Online tentoonstellling door Tweedewereldoorlog.nl . Met een clip van het gesprek van journalist Aad Wagenaar met Crasa Wagner ; uit de documentaire ‘Settela, gezicht van het verleden’ van Cherry Duyns (VPRO 1994) (geraadpleegd 2021 Apr 15) URL https://romasinti.eu/nl/
Settela•Com 